Κόπωση, έλλειμμα οράματος, παραίτηση, επιθετικότητα και θυμός ειδικά στ’ αγόρια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη ειδικά στα κορίτσια, κάποια από τα αποτελέσματα τελευταίας έρευνας για τις επιπτώσεις της πανδημίας στα παιδιά. «Χρειάζεται μεγάλη γνώση για το τι ακριβώς συμβαίνει για να βρούμε υπομονή και τρόπους να βοηθήσουμε τα παιδιά», δήλωσαν οι ερευνητές.
Με αφορμή όσα ζούμε τα τελευταία χρόνια, άρθρα, μελέτες και έρευνες,προγράμματα ψυχικής υγείας που κυκλοφορούν, αναδεικνύουν την ανάγκη του ανθρώπου για ευτυχία.
Μια από τις έννοιες που ακούγεται ευρέως σε ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς χώρους είναι η έννοια της «ψυχικής ανθεκτικότητας». Μια πολυδιάστατη έννοια, μια δυναμική διαδικασία ψυχοκοινωνικής προσαρμογής σε δύσκολες ή απειλητικές συνθήκες, όπως την ορίζουν οι ειδικοί.
Όταν μιλάμε για ψυχική ανθεκτικότητα, σημαίνει ότι υφίστανται δυο σημαντικές μεταβλητές: πρώτον η έννοια της αντιξοότητας, και δεύτερον η έννοια της θετικής προσαρμογής, δηλαδή ένα σύνολο μηχανισμών που ενεργοποιούνται, προκειμένου το άτομο να διαχειριστεί τα αρνητικά γεγονότα και να προσαρμοστεί επιτυχώς στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί.
Ουσιαστικά τι αναζητά ο άνθρωπος; Να ζήσει!
Η μελέτη της ψυχικής ανθεκτικότητας έχει αναδείξει ότι προσωπικοί παράγοντες (εσωτερικά χαρακτηριστικά του ατόμου), αλλά και περιβαλλοντικοί (οικογένεια, σχολείο, κοινωνία, κ.ἄ.) μπορούν να επηρεάσουν θετικά την προσαρμογή σε δύσκολες, αγχογόνες και υψηλού κινδύνου συνθήκες. Επίσης, στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας λειτουργούν βοηθητικά και τεχνικές ανάπτυξής της όπως θετική αυτοεικόνα, αυτοαποτελεσματικότητα, αυτοφροντίδα και νόημα ζωής.
Κι ως εδώ όλα καλά: παράγοντες που επηρεάζουν, τεχνικές που δοκιμάζονται, συνθήκες που συνεχώς αλλάζουν. Ανάμεσα σε όλες αυτές τις μεταβλητές, κάτι σα να λείπει…
Οι μεταβλητές του φυσικού κόσμου έχουν ανάγκη από μια σταθερά που να τις συνδέει. Πόσο μάλλον στον βαθύ ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.
Θυμάμαι τον παππού μου που ήρθε μικρό παιδί από τον Πόντο, ολιγογράμματος και μέσα σε πολλές αντιξοότητες (φτώχεια, κακουχίες…), απώλειες των δικών του, υψηλό ρίσκο κινδύνου της ζωής, δύσκολες συνθήκες προσαρμογής. Μέσα σε όλες τις «μεταβλητές» που τόσο δραματικά άλλαξαν τη ζωή του, έψαχνα να βρω μια σταθερά που δεν άλλαξε, που τον κράτησε˙ τον ενίσχυσε˙ τον ανέδειξε. Δεν έβρισκα τίποτα. Όλα απλά, καθημερινά και συνηθισμένα. Κανένας κρυμμένος θησαυρός. Κανένα μυστικό επιτυχίας!
Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα, χρόνια μετά το θάνατό του, ότι όλοι στο συγγενικό περιβάλλον επαναλάμβαναν τη φράση: «κι όπως έλεγε ο παππούς: μόνο ο Θεός είναι μεγάλος». Πράγματι, η φράση αυτή ήταν η άμυνά του στα δύσκολα. Και η επίθεσή του σε κάθε σκέψη παραίτησης και ψυχικής κόπωσης. Δεν ήταν φράση, αλλά στάση ζωής. Μόνο ο Θεός είναι μεγάλος κι όλα τα «δύσκολα» είναι μικρά μπροστά Του.Μόνο ο Θεός είναι μεγάλος κι εσύ μαζί Του. Δεν ήταν φράση. Ήταν σχέση ζωής.
Μόνο ο Θεός είναι αληθινά μεγάλος. Είναι η σταθερά αυτή που δίνει αξία στη συσχέτιση των μεταβλητών. Κι άλλες τις μηδενίζει, κι άλλες τις φτάνει στο άπειρο.
ηχώ
Βιβλιογραφία - πηγές:
- Ungar, M. (2013). Resilience, trauma, context, and culture. Trauma, violence, & abuse, 14(3), 255-266.
- Masten, A. S., & Obradovic, J. (2008). Disaster preparation and recovery: Lessons from research on resilience in human development. Ecology and society, 13(1).
- Miller, D., & Daniel, B. (2007). Competent to cope, worthy of happiness? How the duality of self-esteem can inform a resilience-based classroom environment. School Psychology International, 28(5), 605-622.
- Rutter, M. (2012). Resilience as a dynamic concept. Development and psychopathology, 24(2), 335-344.
- Από έρευνες για την πανδημία COVID-19 του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας, Αύγουστος 2021.
Τεύχος Νοεμβρίου 2022
