Εμείς οι Έλληνες είμαστε πολύ πλούσιοι. Έχουμε πολλούς θησαυρούς, ανεκτίμητους — και δεν εννοώ τα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο. Ομιλώ για πνευματικούς θησαυρούς. Έχουμε την ορθόδοξη πίστη μας. Έχουμε τη γλώσσα μας, την ελληνική, που θαυμάζουν οι αιώνες και σπουδάζουν οι ξένοι. Γιατί όμως ονομάζουμε τη γλώσσα μας θησαυρό;
α. Το αλφάβητο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, είναι ελληνική δημιουργία! Οι Έλληνες γύρω στον 10ο π.Χ. αιώνα παίρνουν από τους Φοίνικες τη γραφή τους, που τα σύμβολά της δήλωναν μόνο σύμφωνα. «Αλλά δεν στέκονται σ᾿ αυτό. Επινοούν για πρώτη φορά στην ιστορία της γραφής τη δήλωση των φωνηέντων, αυτών δηλαδή που αποτελούν τη βάση της συλλαβής και της γλώσσας γενικότερα. Επινοούν ακόμη μερικά σύμφωνα που χρειάζονται στην Ελληνική και φτάνουν έτσι στη δημιουργία… του πρώτου αλφαβήτου, όπου κάθε γράμμα δηλώνει και έναν φθόγγο… Η επινόηση αυτή, καθόλου αυτονόητη, κάνει ώστε το αλφάβητο να αναγνωρίζεται διεθνώς ως ελληνική δημιουργία, όσο και αν την πρώτη ύλη δανείστηκαν οι Έλληνες από άλλους»1.
β. Η Ελληνική «αποτελεί μοναδικό παράδειγμα γλώσσας με αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια και με τέτοια δομική και λεξιλογική συνοχή, που να επιτρέπει να μιλάμε για μια ενιαία ελληνική γλώσσα από την αρχαιότητα έως σήμερα… Μεταβολές… πραγματοποιήθηκαν πολλές. Ωστόσο ούτε η δομική φυσιογνωμία της Ελληνικής ούτε το λεξιλόγιό της αλλοιώθηκαν τόσο πολύ, ώστε να μη γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για την ίδια γλώσσα»2. 4.000 χρόνια τώρα, εμείς οι Έλληνες μιλάμε την ίδια γλώσσα, και 3.500 χρόνια τη γράφουμε3!
γ. Η Ελληνική είναι πολύ καλλιεργημένη γλώσσα. Όλες οι γλώσσες είναι ίσες μεταξύ τους ως προς την ικανοποίηση των αναγκών της στοιχειώδους επικοινωνίας. Κάποιες γλώσσες όμως καλλιεργήθηκαν περισσότερο από τις άλλες, διότι οι λαοί που τις μιλούσαν ανέπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, που φυσικά εκφράστηκε στη γλώσσα τους.
Ειδικά η Ελληνική καλλιεργήθηκε σε ύψιστο βαθμό. Δυνατά πνεύματα τη χρησιμοποίησαν στις λαμπρές δημιουργίες τους: επική, λυρική, τραγική ποίηση, φυσικές επιστήμες, φιλοσοφία, ιστοριογραφία… Κατόπιν στην εποχή του Βυζαντίου οι άγιοι Πατέρες χρησιμοποίησαν την ήδη τόσο καλλιεργημένη Ελληνική, που την κατείχαν πολύ καλά, για να διατυπώσουν όσο ήταν ανθρωπίνως δυνατόν το μυστήριο του Θεού, τα θεία δόγματα, λεπτές θεολογικές έννοιες — και συνετέλεσαν καθοριστικά στη σύζευξη, στην ένωση χριστιανισμού και ελληνισμού. Παράλληλα η βυζαντινή υμνογραφία έδωσε εξαιρετικά δείγματα τέχνης, ενώ η Ελληνική καλλιεργήθηκε και με μη χριστιανικά έργα. Συνεχίζεται η καλλιέργεια με το δημοτικό τραγούδι και με άλλες επώνυμες δημιουργίες μέχρι τις ημέρες μας. Από τον 8ο αι. π.Χ. (τότε χρονολογούνται τα ομηρικά έπη, Ιλιάς και Οδύσσεια, οι αρχαιότερες λογοτεχνικές συνθέσεις της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης) μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας αιώνας της ελληνικής ιστορίας χωρίς λογοτεχνική - συγγραφική δημιουργία και επομένως καλλιέργεια της γλώσσας. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο πλούσια παράδοση έχει η γλώσσα μας, και σε έκταση χρόνου και κυρίως σε ποιότητα.
δ. Η Ελληνική είναι η πρώτη παγκόσμια γλώσσα (κάτι σαν την Αγγλική σήμερα)! Στα ελληνιστικά χρόνια (323-31 π.Χ.) χάρη στις κατακτήσεις και την πολιτιστική δράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έγινε η γλώσσα των συναλλαγών πολλών λαών από τη Μέση Ανατολή μέχρι τη Βόρεια Αφρική, και τη Δυτική Ευρώπη τουλάχιστον μέχρι τη Ρώμη. Στα ρωμαϊκά χρόνια ήταν η κατ᾿ εξοχήν γλώσσα της παιδείας στη Ρώμη4.
«Η πνευματική κατάκτηση των Ρωμαίων από τους Έλληνες αποτελεί σημαντικό κατόρθωμα της ελληνικής παιδείας και ίσως το πιο καθοριστικό γεγονός για την περαιτέρω πορεία του παγκόσμιου πολιτισμού. Αυτή είναι ουσιαστικά η χρονολογία της διεθνοποίησης της ελληνικής»5. Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν ότι η βάση του δυτικού πολιτισμού βρίσκεται στην Ελλάδα. Ας σημειωθεί ότι το λεγόμενο λατινικό αλφάβητο είναι ελληνικό! Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν μια μορφή — παραλλαγή ελληνικού αλφαβήτου, το χαλκιδικό της Εύβοιας, και μέσω των Ρωμαίων πέρασε σε ευρύτερη χρήση ανά τον κόσμο! Επιπλέον σε πολλά πανεπιστήμια στο εξωτερικό διδάσκεται η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός: Αρχαίοι Έλληνες κλασικοί, Έλληνες Πατέρες, η Νέα Ελληνική!
ε. Η Ελληνική έχει ένα ιδιαίτερο κύρος στον χριστιανισμό. Η μεγαλύτερη τιμή για τη γλώσσα μας είναι ότι την επέλεξε ο Θεός για να διακονήσει στη σωτηρία των ανθρώπων. Η Καινή Διαθήκη, ο λόγος του Θεού, έχει συγγραφεί πρωτοτύπως στην Ελληνική. Για την Παλαιά Διαθήκη, που έχει γραφεί στην Εβραϊκή, έχουμε την ελληνική μετάφραση των Ο΄ (των Εβδομήκοντα), την οποία η Εκκλησία περιέβαλε με το κύρος της: Είναι το επίσημο εκκλησιαστικό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης, που χρησιμοποιείται στη λατρεία και έχει εγκριθεί για την προσωπική μελέτη των πιστών.
Οι περισσότεροι από τους μεγάλους Πατέρες έγραψαν στην Ελληνική. Η κατεξοχήν γλώσσα της λατρείας είναι η Ελληνική: οι θείες Λειτουργίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου, Ακολουθίες του νυχθημέρου (Όρθρος, Εσπερινός, Απόδειπνο…). Τα άλλα ορθόδοξα έθνη αυτά τα λειτουργικά κείμενα τα χρησιμοποιούν μεταφρασμένα στη γλώσσα τους.
Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έλεγε: «Τέκνα μου ἀγαπητά ἐν Χριστῷ, διατηρήσατε γενναίως καί ἀτρομήτως τήν ἱεράν ἡμῶν θρησκείαν καί τήν γλῶσσαν τῶν πατέρων, διότι ἀμφότερα ταῦτα χαρακτηρίζουσι τήν φιλτάτην ἡμῶν πατρίδα καί ἄνευ τούτων τό ἔθνος ἡμῶν καταστρέφεται»6. Ας γίνει λοιπόν σεμνό μας καύχημα το ότι μιλούμε την Ελληνική, που τόσο τίμησε ο Θεός.
- Γ. Δ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, άρθρο «Η ελληνική γλώσσα», σελ. 21α-β, Αθήνα 20022.
- Ὅ.π. σελ.16β. Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του γλωσσολόγου Γ. Χατζιδάκι: «Ἐκ τῶν 4.900 περίπου λέξεων τῆς Καινῆς Διαθήκης σχεδὸν αἱ ἡμίσειαι, ἤτοι λέξεις 2.280, λέγονται καί σήμερον ἔτι ἐν τῇ κοινῇ λαλιᾷ· τῶν δὲ λοιπῶν αἱ πλεῖσται μέν, 2.220, νοοῦνται καλῶς ὑπὸ πάντων τῶν Ἑλλήνων ἀναγιγνωσκόμεναι ἢ ἀκουόμεναι, ὀλίγαι δὲ μόνον, περί τάς 400, εἶναι ἀληθῶς ἀκατανόητοι ὑπὸ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ» (στο: Γ. Δ. Μπαμπινιώτη, ό.π. 20α).
- Τα πρώτα γραπτά μνημεία της Ελληνικής είναι της Γραμμικής Β΄ (1400-1200 π.Χ.), που αποκρυπτογραφήθηκε το 1953 από τους M. Ventris και J. Chadwick. Από το 1200 π.Χ. μέχρι τον 8ο π.Χ. αι. δεν σώζεται κανένα γραπτό μνημείο της Ελληνικής, και από τον 8ο αι. μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται χωρίς διακοπή το ελληνικό αλφάβητο.
- Γι᾿ αυτό και ο Ρωμαίος ποιητής Οράτιος έγραψε: «Η Ελλάδα, αν και κατακτήθηκε [από τους Ρωμαίους], κατέκτησε τελικά τον άγριο νικητή και εισήγαγε τις τέχνες στο αγροίκο Λάτιο [τη Ρώμη]».
- Γλώσσα Ελληνική, στη σειρά: Παιδαγωγικαί Ομιλίαι, τεύχος 28ον: Εισηγήσεις και Πορίσματα του ΛΗ´ Εκπαιδευτικού Συνεδρίου των μελών και φίλων του Εκπαιδευτικού Τομέως του Συλλόγου «Ο Μέγας Βασίλειος», Αθήναι 1998, σελ. 42-43.
- Γλώσσα Ελληνική, σελ. 69.
Τεύχος Μαΐου 2023
