Έκθεση της UNESCO (της οργάνωσης δηλαδή του ΟΗΕ για την εκπαίδευση, την επιστήμη και τον πολιτισμό), η οποία δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Ιούλιο, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και χρήζει προσοχής από όλους τους φορείς και παράγοντες της εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο και στην πατρίδα μας: γονείς, εκπαιδευτικούς, Υπουργείο Παιδείας, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Δεν είναι μόνο μια παράθεση σκέψεων και ιδεών˙ είναι τα συμπεράσματα επιστημονικών ερευνών, τόσο σημαντικών, ώστε να τολμά, κόντρα στα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου λόγω των αποδεδειγμένα βλαπτικών συνεπειών της ψηφιακής τεχνολογίας στους μαθητές και σπουδαστές. Ειδικότερα στην Έκθεση τονίζονται:
Καθολική απαγόρευση κινητών
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διάσπαση προσοχής των μαθητών την ώρα που βρίσκονται στην τάξη, να βελτιωθεί η διαδικασία της εκπαίδευσης και να προστατευτούν τα παιδιά από τον διαδικτυακό εκφοβισμό, η UNESCO αναφέρει ότι η μόνη λύση είναι η καθολική απαγόρευση των κινητών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στην έκθεση επισημαίνεται ότι υπάρχουν πολλά επιστημονικά στοιχεία, που αποδεικνύουν ότι η υπερβολική χρήση κινητών τηλεφώνων συνδέεται με μειωμένες εκπαιδευτικές επιδόσεις, καθώς επίσης ότι τα υψηλά επίπεδα χρόνου μπροστά στην οθόνη έχουν επιπτώσεις στη συναισθηματική σταθερότητα των παιδιών.
Ψηφιακή τεχνολογία και ανθρωποκεντρικό όραμα
Πέραν αυτών ο ΟΗΕ στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι η ψηφιακή τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει πάντα να υποτάσσεται σε ένα ανθρωποκεντρικό όραμα της εκπαίδευσης και ποτέ να μην υποκαθιστά την «πρόσωπο με πρόσωπο» αλληλεπίδραση εκπαιδευτικών με μαθητές, η οποία, εκτός από το αυστηρά μαθησιακό αποτέλεσμα, καλλιεργεί και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Δεδομένης μάλιστα της φιλοδοξίας εκ με- ρους πολλών κατασκευαστών συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης να δημιουργήσουν εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα με σκοπό την προώθηση της εκπαίδευσης «σε κάθε παιδί του πλανήτη», η UNESCO επισημαίνει πως εκείνοι που προτρέπουν στην αυξανόμενη εξατομίκευση μπορεί να χάνουν το νόημα του τι είναι εκπαίδευση.
Το νέο δεν είναι πάντα και καλύτερο
Ακόμη ο ΟΗΕ προειδοποιεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής όλων των κρατών κατά της απερίσκεπτης υιοθέτησης της ψηφιακής τεχνολογίας, υποστηρίζοντας ότι ο θετικός αντίκτυπός του στα μαθησιακά αποτελέσματα και στην οικονομική αποδοτικότητα μπορεί να είναι υπερεκτιμημένος. Σημειώνει δε γενικότερα ότι το νέο δεν είναι πάντοτε και καλύτερο. Δεν αποτελούν όλες οι αλλαγές πρόοδο. Το γεγονός ότι κάτι μπορεί να γίνει δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνει. Καθώς όλο και μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης προωθείται προς το διαδίκτυο, ιδίως στα πανεπιστήμια, η έκθεση προτρέπει τους υπεύθυνους να μην παραμελούν την κοινωνική διάσταση της εκπαίδευσης, όπου οι φοιτητές διδάσκονται από έναν καθηγητή με φυσική παρουσία στα αμφιθέατρα.
Συμπληρωματικά, η γενική διευθύντρια της UNESCO Audrey Azoulay δήλωσε: «Η ψηφιακή επανάσταση έχει ανυπολόγιστες δυνατότητες. Αλλά όπως ακριβώς έχουν εκφραστεί προειδοποιήσεις για το πως θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα προϊόντα της στην κοινωνία, παρόμοια προσοχή πρέπει να δοθεί στον τρόπο που χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση. Η χρήση του κινητού πρέπει να γίνεται για την ενίσχυση των μαθησιακών εμπειριών και για την ευημερία των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Όχι εις βάρος τους. Βάλτε τις ανάγκες του μαθητή μπροστά και στηρίξτε τους εκπαιδευτικούς. Οι διαδικτυακές συνδέσεις δεν υποκαθιστούν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση».
Επωφελής ψηφιακή τεχνολογία στην εκπαίδευση
Τέλος η UNESCO αναφέρει στην έκθεση ότι τα κράτη πρέπει να σιγουρευτούν πως έχουν σαφείς στόχους και αρχές για να διασφαλίσουν ότι η ψηφιακή τεχνολογία στην εκπαίδευση θα είναι επωφελής και ότι θα αποφεύγεται τόσο η βλάβη της υγείας των μεμονωμένων μαθητών όσο και ευρύτερα η προβολή της δημοκρατίας, και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της παραβίασης της ιδιωτικής ζωής και της υποδαύλισης του διαδικτυακού μίσους.
Με βάση τα παραπάνω θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη τα στοιχεία της έκθεσης να μελετηθούν προσεκτικά, να αξιοποιηθούν κατά τον καλύτερο τρόπο και να αποτελέσουν κατευθυντήριες γραμμές για δράση σε οικογένεια, σχολείο και Πολιτεία αναφορικά με την ορθή χρήση τόσο του κινητού όσο και της ψηφιακής τεχνολογίας γενικότερα, από τα παιδιά και τους νέους της πατρίδας μας.
Η αύξηση της βίας και η έλλειψη ανθρωπιάς εκ μέρους των παιδιών, όπως λένε οι ειδικοί, δεν είναι άσχετες με το ότι για πολλά σημερινά παιδιά ο άλλος είναι απλά ένας λογαριασμός στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς αξία και υπόσταση. Ο ναρκισσισμός και η εγωπάθεια που καλλιεργείται με την επιδίωξη περισσότερων likes είναι μια πραγματικότητα που πρέπει κατάλληλα να αντιμετωπιστεί. Θέληση υπάρχει;
τ.
Τεύχος Νοεμβρίου 2023
