Κάθε που τα φύλλα του χρόνου μετρούν του Οκτώβρη τις μέρες, νιώθεις ένα σωρό μνήμες να ζωντανεύουν. Οι μέρες οι ηλιόλουστες γιορτάζουν των Βαλκανικών τις νίκες και της Θεσσαλονίκης το Πάσχα· κάποιες κρύες ριπές φέρνουν από της Πίνδου τις κορφές αντιλαλήματα ενός παλιού «Αέρα», και τα τρεχάτα σύννεφα σου θυμίζουν τη μέρα εκείνη του ’44 που οι εχθροί τράπηκαν επιτέλους σε φυγή… Κοντά σ’ όλα τούτα, έρχεται και η μελαγχολία της βροχής να σταλάξει τον πόνο για το χαμό του παλληκαριού στης Μακεδονίας τη γη…
Γιατί τέτοιες μέρες λαβώθηκε κι άφησε την τελευταία του πνοή το παλληκάρι Παύλος Μελάς. Εισπνέεις βαθιά τον αγέρα που αρχίζει να κρυώνει, για να γεμίσουν τα πνευμόνια με την ευωδιά όλων τούτων των αγώνων που σφράγισαν τους Οκτώβρηδες της χώρας μας· μια ευωδιά που σκορπίζεται στον αγέρα σαν να καίγεται ρόμπολο στη φωτιά. Το νιώθεις: τούτο το μεθυστικό άρωμα απ’ του ηρωισμού τη θυσία υψώνεται.
Κοιτάζεις γύρω σου κι ίσως αναρωτιέσαι κι εσύ: Καρπίζει ακόμα, σε τούτη τη γη, του ηρωισμού ο κέδρος; Ή ρήμαξαν τις ρίζες του τα σκουλήκια του διεθνισμού, του ατομισμού και του υλισμού;
Μήπως οι ήρωες ήταν σαν τους γίγαντες που μόνο κάποιες παλιές εποχές γεννήσαν; Μήπως ξεχασμένοι πια, μένουν απόμακροι να στολίζουν κάποια κάδρα, ενώ τα ονόματά τους όλο και ξεθωριάζουν από τη μνήμη μας, από τη γνώση μας κι από τα σχολικά βιβλία;
Πριν έναν αιώνα σχεδόν (1926), η Ναταλία Δραγούμη-Μελά, προλογίζοντας την έκδοση της βιογραφίας και των επιστολών του ήρωα συζύγου της Παύλου Μελά, σημείωνε: «(Τον ήρωα) ο κόσμος […] τον βλέπει περισσότερο σαν ιδέα, σαν έκτακτη πράξη· και χάνει το συναίσθημα πως ο ήρως του ήταν κι εκείνος άνθρωπος. Αυτό φέρνει εύκολα πολλούς να πιστέψουν πως οι ίδιοι και η ζωή τους είναι ξένοι κι άσχετοι με ό,τι λέγομε ηρωικό. Και τότε η ζωή ασχημίζει και στην ψυχή μας κατασταλάζει του ξεπεσμού η κακία και η λύπη. Γι’ αυτό είναι καλό να ξέρη κανείς πως ήσαν και πως έζησαν πραγματικά οι ήρωές του. Θα ιδή ότι από νουν ανθρώπινο, από ανθρώπινη καρδιά, που αγωνιούν και πονούν τις πιο πολλές ώρες, όπως του καθενός μας ο νους και η καρδιά, βγαίνουν σιωπηλά οι μεγαλύτερες ιδέες και οι πράξεις, οι γνωστές και οι άγνωστες, που αψηφούν την ηδονή και τον θάνατο. Και ο καθένας, στις χειρότερες στιγμές, δεν θα ξεχνά πως ο άνθρωπος γεννιέται ηρωικός […] Το ηρωικό […] λίγο πολύ, κάθε άνθρωπος έχει μέσα του· όποιος κι αν είναι…»*.
Δεν μπορεί να μην κοντοσταθείς σε τούτα τα λόγια, που διαπερνούν τα χρόνια και φτάνουν να θέλουν να περιγράψουν εσένα και τους γύρω σου.
Γεννιέται, στ’ αλήθεια, ηρωικός κάθε άνθρωπος;
Όσο υπερβολικό κι αν το νομίζεις, δεν μπορείς να τ’ αρνηθείς. Αφού αθάνατη ψυχή στολίζει το είναι σου, που καθημερινά αναμετριέται με την ύλη και τον θάνατο· αφού μπολιασμένος είσαι με τη θεϊκή αγάπη, που τον δρόμο της θυσίας μόνο γνωρίζει· αφού θεός διατάχθηκες να γίνεις και από της γης τα σύνορα να υψωθείς στης αθανασίας τα πλάτη, πως δεν γεννήθηκες ηρωικός;
Δες τώρα μ’ άλλο μάτι τον εαυτό σου και τους γύρω σου. Δεν πειράζει που πονάς, που αγωνιάς, που κάποτε λυγίζεις. Σημασία έχει να μην τα παρατάς, να μένεις πιστός στην αιώνια προοπτική σου και να πολεμάς. Να πολεμάς με όλα τα όπλα που διαθέτεις και πιο πολύ με το ισχυρότερο· τη θεϊκή χάρη!
Μην τα βάζεις με τους χρόνους και τις εποχές. Τον ηρωικό εαυτό μας ένας μόνο να νικήσει μπορεί· ο προδότης που πάλι κρύβουμε μέσα μας. Αν σ’ αυτόν δεν υποκύψεις, θα δεις να καρπίζει και στη δική σου γη «το ηρωικό που κάθε άνθρωπος έχει μέσα του»· να ορθώνεται μαχητικός απέναντι στου κόσμου και της ψυχής τα στοιχειά ένας κρυμμένος ήρωας.
Εσύ!
*Ναταλίας Π. Μελά, Παύλος Μελάς, Σύλλογος προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων, Αθήνα 1963, σελ. 14-15.
Τεύχος Οκτωβρίου 2023
