Στην είσοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, στον πρώτο κατανυκτικό εσπερινό της Κυριακής της Τυρινής, ψάλλονται ως Μέγα Προκείμενο οι συγκλονιστικοί στίχοι:
«Mή ἀποστρέψῃς τό πρόσωπόν σου ἀπό τοῦ παιδός σου, ὅτι θλίβομαι, ταχύ ἐπάκουσόν μου· πρόσχες τῇ ψυχῇ μου καί λύτρωσαι αὐτήν».
Το μέγα αυτό Προκείμενο επαναλαμβάνεται στον 3ο και στον 5ο κατανυκτικό εσπερινό. Οι στίχοι αυτούσιοι 18 & 19 ανήκουν στον 68οψαλμό. Το όλο περιεχόμενο του ψαλμού παραπέμπει στον ψαλμωδό, βασιλιά και προφήτη Δαβίδ. Αρμόζει στα δικά του παθήματα αλλά και στα παθήματα σώματος και ψυχής κάθε ανθρώπου. Χαρακτηρίζεται ψαλμός Μεσσιακός, αναφέρεται στον Μεσσία Χριστό, στα θεία πάθη Του, και μαζί, κατά την πατερική γνώμη, περιέχει την προσευχή του Χριστού ως εκπροσώπου της ανθρωπότητας.
Γραμμένοι πριν 3.000 χρόνια οι στίχοι συγκινούν μέχρι σήμερα, μάλιστα οι εννέα πρώτες λέξεις, γιατί αυτές ούτε εμπνέονται, ούτε γράφονται εύκολα: «Μή ἀποστρέψῃς τό πρόσωπόν σου ἀπό τοῦ παιδός σου…».
Απευθύνεται ο ψαλμωδός στον Κύριο, ικετεύει και μαζί σαν να Τον «διατάσσει» τι να μην κάνει. Να μην του στερήσει τη θέα του προσώπου Του, την ιδιαίτερη προσωπική οικειότητα μαζί Του, που δεν Του είναι ένας ξένος,αλλά πολύ στενά δικός Του, το παιδί Του. Στους βαθιά προφητικούς αυτούς στίχους προκαταγράφεται το δραματικό ερώτημα του κρεμάμενου επί του σταυρού Ιησού Χριστού,όταν «ἀνεβόησε φωνῇ μεγάλῃ… Θεέ μου, Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες». Ο λόγος Του, πριν το «τετέλεσται», αποτελεί έκφραση της θεοεγκατάλειψης που βιώνει ο Εσταυρωμένος Κύριος. Εγκαταλελειμμένος από τους μαθητές Του, βλέποντας «την πλήρη αποτυχία του κηρύγματος Αυτού»*.
Σ’ αυτόν όμως το λόγο που κορυφώνεται η τέλεια κένωση του «ανθρώπου Χριστού Ιησού» και συγχρόνως ολοκληρώνεται η τέλεια θέωση της ανθρώπινης φύσης, που πήρε ο Χριστός με την ενσάρκωσή Του*, συνοψίζεται το ακατάληπτο μυστήριο του Σταυρού. Ο Χριστός αδειάζει από την θεότητά Του και σταυρώνεται ως κακούργος δούλος, για να θεώσει τους δούλους Του.
«Μή ἀποστρέψῃς τό πρόσωπόν σου ἀπό τοῦ παιδός σου…».
Οι εννέα πρώτες λέξεις από το μεγάλο Προκείμενο της Κυριακής της Τυρινής ούτε γράφονται, ούτε βιώνονται εύκολα. Φανερώνουν το βαθύ ανικανοποίητο της ανθρώπινης ψυχής. Τη βεβαιότητα ότι η εσωτερική απόλυτη ικανοποίηση σ’ αυτή την επίγεια ζωή είναι ανέφικτη, ίσως μάλιστα και επικίνδυνη. Αυτές οι λέξεις αγγίζουν αισθήματα μεγάλων αναζητητών, ασκητών και αγίων, που βίωσαν την απρόσιτη στους πολλούς θεοεγκατάλειψη, τη βαθιά θλίψη της θείας στέρησης. Τη θεοεγκατάλειψη μπορούν να νιώσουν μόνο άνθρωποι μεγάλης πίστεως, άνθρωποι που γεύτηκαν τη χαρά της ένωσης με τον Θεό και γι’ αυτό πάσχουν βαθύτερα στον χωρισμό Του*.
Ύστερα, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κυρίου, φτάνουν να απευθυνθούν ως παιδιά στον πατέρα τους, να Τον ζητήσουν. Ν’ αναρωτηθούν, να επανεξετάσουν την πορεία τους, να συνεχίσουν τον αγώνα τους, να υπομένουν και να περιμένουν. Ν’ ακολουθήσουν τον Χριστό στον Άδη, όπως εκείνοι οι εκλεκτοί στους έσχατους χρόνους της Αποκαλύψεως, «οἱ ἀκολουθοῦντες τῷ ἀρνίῳ ὅπου ἄν ὑπάγῃ». Η πρώτη εκλεκτή προσφορά, οι «άμωμοι», η ἀαπαρχή τῷ Θεῷ καί τῷ ἀρνίῳ» (Αποκ. ιδ΄ 4).
Οι χρόνοι μας έσχατοι, αποκαλυπτικοί και απειλητικοί, κι εμείς απορημένοι και στερημένοι. Συχνά μόνο το «ότι θλίβομαι» κατανοούμε από το μέγα Προκείμενο στην είσοδο της Μεγάλης Σαρακοστής.
Να γινόταν φέτος να περάσουμε αυτή την είσοδο με άλλα οράματα, ζητώντας ως μεγάλη χάρη το «μή ἀποστρέψῃς τό πρόσωπόν σου ἀπό τοῦ παιδός σου…». Ζητώντας τα αδύνατα, ποθώντας τα υψηλότερα και βαθύτερα.
Ν’ αγγίξουμε, έστω ελάχιστα, τη μεγαλύτερη ικανοποίηση που μπορεί να βιώσει στην επίγεια ζωή του ο άνθρωπος, τη θέα του προσώπου Του.
*Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί, σελ. 202-204, 215, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992. Αγιοκατατάχτηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στις 27 Νοεμβρίου 2019.
Τεύχος Φεβρουαρίου 2023
