Στα τέλη του περασμένου Αυγούστου (24.8.2023), και μετά την εκατόμβη νεκρών από τις πυρκαγιές στη Χαβάη, σε συνάντηση υποψηφίων προέδρων Ρεπουμπλικανών υπήρξε μόνο μια ψήφος παραδοχής ανθρωπογενούς ευθύνης για την κλιματική αλλαγή, αλλά και αυτή δεν βαραίνει την Αμερική. Η μείωση των εκπομπών αερίων είναι στα χέρια της Κίνας και της Ινδίας. Οι υπόλοιποι υποψήφιοι υποστήριξαν την οικονομική ζημία από τη μείωση εκπομπής αερίων και τις χειρότερες συνέπειες απ᾿ ὅ,τι αυτές της κλιματικής αλλαγής, η οποία χαρακτηρίστηκε πλάνη. Αλλά πόσο ικανός είναι ο άνθρωπος να αντιλαμβάνεται ποιες είναι οι πλάνες, μάλιστα οι επιστημονικές, ακόμη και σήμερα;
Εκατό χρόνια πριν, στη δεκαετία του 1920, οι αστρονόμοι, με το κύρος του πιο διάσημου επιστήμονα, του Αϊνστάιν, υποστήριζαν ότι ζούμε σε ένα στατικό, άπειρο και αιώνιο σύμπαν, που περιέχει έναν μόνο γαλαξία, τον δικό μας, όπου ανήκει η γη και ο ήλιος μας.
Είχε βέβαια ξεπερασθεί η πλάνη ότι η γη είναι το κέντρο και γύρω της περιφέρεται ο ήλιος με τη δημοσίευση του ηλιοκεντρικού συστήματος του Κοπέρνικου (1543 μ.Χ.). Ο Κοπέρνικος στον πρόλογο του έργου του παραδεχόταν ότι την ιδέα την πήρε από τον Αρίσταρχο τον Σάμιο (310-230 π.Χ.). Η παραδοχή παραλείφθηκε από τους εκδότες του. Η πλάνη σε ποιον ανήκει η ιδέα παραμένει. Ο Κοπέρνικος δεν διώχτηκε, πέθανε λίγο πριν τη δημοσίευση. Πέρασε όμως από ιερά εξέταση ο Γαλιλαίος (1632 μ.Χ.) που αναγκάστηκε να αρνηθεί το ηλιοκεντρικό σύστημα, όχι γιατί υποστήριζε μια επιστημονική πλάνη, αλλά γιατί κουνούσε την καθέδρα του Πάπα, που έπρεπε να στηρίζεται σε ακίνητη γη.
Η πεποίθηση για στατικό σύμπαν καταρρίφθηκε τη δεκαετία του 1920 από τις παρατηρήσεις του Αμερικανού αστρονόμου Έντγουιν Χάμπλ (1889-1953), που κατάλαβε ότι υπάρχουν πολλοί άλλοι γαλαξίες που απομακρύνονται μεταξύ τους. Ακολούθησε η περίφημη θεωρία του Big-Bang (Λεμαίτρ 1894-1966), που απέρριψε την πλάνη του αιώνιου σύμπαντος. Το σύμπαν έχει αρχή και ασφαλώς θα έχει ένα τέλος.
Ένα σύμπαν μυστηριώδες, ασύλληπτα μεγάλο αλλά όχι άπειρο, με εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες, που απομακρύνονται επιταχυνόμενοι. Με εκατοντάδες δισεκατομμύρια αστέρες, αμέτρητα ηλιακά συστήματα. Χιλιάδες πλέον γνωστούς εξωπλανήτες, που ψάχνουμε αν κάποιος φιλοξενεί ζωή.
Εδώ αρχίζει να υφαίνεται η σύγχρονη πλάνη ότι η καταστροφή της γης, που μας απειλεί, δεν θα εξαφανίσει το ανθρώπινο γένος, αλλά θα οδηγήσει στη μετακόμισή μας σε έναν άλλο πλανήτη. Βέβαια δεν συζητάμε για πλανήτη άλλου άστρου, αφού το κοντινότερό μας άστρο (Άλφα του Κενταύρου) απέχει 4,2 χρόνια με την ταχύτητα του φωτός. Σήμερα, το γρηγορότερο σκάφος της NASA (Parker Solar Probe) έκανε σχεδόν τρία χρόνια (2018-2021) να φτάσει τα όρια του ήλιου, που απέχει από τη γη μας μόνο 8 λεπτά. Έτσι όλες οι εφικτές λύσεις για μετακόμιση σε άλλο πλανήτη αποβλέπουν μόνο στον γείτονα Άρη, που απέχει από 3 έως 28 λεπτά, ανάλογα με τη σχετική θέση της γης, πάντα βέβαια με την ταχύτητα του φωτός.
Ο διάσημος καθηγητής και ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής, σε τελευταία του συνέντευξη βεβαιώνει ότι η μόνιμη μετοίκηση στον Άρη είναι όνειρο θερινής νυκτός. Αποστάσεις τεράστιες, συνθήκες φοβερά δύσκολες, που δεν πρόκειται να τις υπερβούμε τα επόμενα 100, 200 ή και 1.000 χρόνια. Και συνεχίζει:
«Η κλιματική αλλαγή όχι μόνο “ακουμπάει” την επιστήμη μας, αλλά είναι η επιστήμη μας αυτή που οδηγεί τις μελέτες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εμείς παρατηρούμε την ατμόσφαιρα της Γης, τον Ήλιο, όλα τα φαινόμενα, την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακος, με δορυφόρους και όργανα […] Πάμε προς την καταστροφή, αν δεν την πάρουμε στα σοβαρά […] Εάν δεν φροντίσουμε αυτόν τον πλανήτη, τότε θα χαθεί το ανθρώπινο είδος» (ΕΡΤ 7/11/2023).
Σύμπαν αχανές, μυστηριώδες, 13,8 δισεκατομμυρίων ετών, και σ᾿ αυτό μια ασήμαντη κουκίδα πανέμορφη, που συγκεντρώνει όλα τα μοναδικά στοιχεία θέσεως, κινήσεως, ατμόσφαιρας, συστατικών εδάφους και ωκεανών για να φιλοξενεί ζωή. Ένα λίγο μικρότερο σύμπαν ή ακόμη με ελάχιστες αλλαγές στις τιμές των σταθερών που συμμετέχουν στους φυσικούς νόμους θα ήταν βιολογικά ακατάλληλο να φιλοξενεί ένα τόσο πολύπλοκο ον όπως ο σκεπτόμενος άνθρωπος.
Στις αρχές του 20ού αιώνα διατυπώθηκε από τον Δανό φυσικό Νίλς Μπορ (1885-1962) η κβαντική θεωρία, στην οποία στηρίζεται η σύγχρονη πρόοδος της τεχνολογίας. Μια θεωρία «τρελή», που μας εισήγαγε στην αλήθεια της επιλογής στην εξέλιξη ενός φαινομένου. Ούτε η «τύχη», που ακόμη καταφεύγουμε σήμερα, ούτε η αναγκαιότητα, που πιστεύαμε τους περασμένους αιώνες, καθορίζουν τα φυσικά φαινόμενα, αλλά ο άνθρωπος που τα παρατηρεί.
Στα 1973 ο Αυστραλός φυσικός Μπράντον Κάρτερ διατύπωσε την «ανθρωπική αρχή».
Υποστήριξε ότι αν και ο άνθρωπος δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, η παρουσία του στο σύμπαν είναι προνομιακή. Απαιτεί να υπάρχει αυτό το σύμπαν. Και ακόμη, επειδή υπάρχει ο άνθρωπος υπάρχει αυτό το σύμπαν, το μόνο κατάλληλο γι᾿ αυτόν.
Το σύμπαν είναι ανθρωποκεντρικό, πλάστηκε για τον άνθρωπο και όπως μας βεβαιώνει η ορθόδοξη πίστη μας ο άνθρωπος πλάστηκε για τον Θεάνθρωπο, ο οποίος μας αποκάλυψε ότι «ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ παρελεύσονται», όπως λέει και η επιστήμη, «οἱ δέ λόγοι μου οὐ μή παρέλθωσι» (Ματθ. κδ΄ 35).
Σε προνομιακή θέση ο άνθρωπος, ικανός να μαθαίνει, να προοδεύει, αλλά και αεί πλανόμενος, φθειρόμενος «κατά τάς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης» (Εφ. δ΄ 22).
Οι επιθυμίες του εξαπατούν, πλανούν. Η απληστία του για περισσότερο πλούτο, δόξα και ηδονή τον φθείρουν, μολύνουν το πνεύμα του, βεβηλώνουν την καρδιά του. Ύστερα ο ίδιος μολύνει, βεβηλώνει, φθείρει το περιβάλλον. Υπεύθυνοι όλοι, στην καθημερινή πραγματικότητα.
Μπορεί η εκδίκηση της φύσεως, που αγγίζει όλους, να μας συνεφέρει από την σύγχρονη πλάνη;
γ.
Τεύχος Φεβρουαρίου 2024
